VERGETEN MECHELSE GESCHIEDENIS (2.1)

Zoals tevoren reeds vermeld, is de basistelling van deze Blog dat het Nieuwe Mechelen van Bart Somers (waar de Nieuwe Vesten deel van uitmaken) een totalitair pilootproject is voor een totalitair Vlaanderen&Europa.  Bovendien bestaat Vlaams-nationalisme partij-overschrijdend in vele tinten, waarbij we nu een simultane lancering zien van het Plan Samenleven, de Verplichte Fusies van gemeenten, de Vlaamse Canon, en Vlaamse geschiedschrijving in boekvorm en als VRT-televisiereeks, telkens met hierbij Mechelen als Vlaams visitekaartje. Tegen elk van deze initiatieven bestaat verzet en protest, niet in het minst tegen de Vlaamse Canon die terecht verweten wordt niet meer te zijn dan een politieke recuperatie van de geschiedenis.  

Niet alleen de concrete geschiedenis, maar ook veel geschiedschrijving is een slagveld, een slagveld van visies, interpretaties en propagandistische manipulaties. Met dit indachtig breng ik in deze drie opeenvolgende bijdragen een wat langere Blogpost, met een… “Vraye historie ende al waer  maghic u tellen, hoorter naer!”

Wordt geboren op 11 januari 1480 te Brussel, Margaretha, dochter en tweede kind van Maximiliaan en Maria. Nadat haar moeder verongelukte en ingevolge een politieke overeenkomst, wordt ze als driejarig kind uitgehuwelijkt aan de kroonprins van Frankrijk, Charles. Als toekomstige Franse koningin krijgt ze daartoe een passende opvoeding, onder leiding van de Franse regentes en één van de machtigste en uiterst intelligente vrouwen van Europa, Anne de Beaujeu. Ze verbleef op de plaats en in het kasteel waar 30 jaar later Leonardo Da Vinci opgevangen zal worden door de Franse koning van die tijd, François I, en waar hij zijn laatste levensjaren zou doorbrengen, Amboise. Margaretha krijgt een bijzonder verfijnde en hoogstaande opvoeding. Eén van de mede-meisjes is Louise de Savoie, die de moeder zal worden van de reeds genoemde François I, koning en renaissancebeschermheer.

Anne de Beaujeu was afkomstig van Genappe, een plaats in de Bourgondische Nederlanden gelegen tussen Charleroi en Brussel. Ze schreef opvoedingshandleidingen zoals “Enseignements à ma fille”, een belangrijke bron van opvoedingsadvies voor de hogere adel. Haar advies gaat om soberheid, en naar haar mening ligt echte nobelheid in bescheidenheid, zachtheid en hoffelijkheid, zonder welke al het andere waardeloos is.

Maximiliaan, de vader van Margaretha, was “von Habsburg”, de naam die een Zwitserse voorvader in de 11de eeuw aan zijn burcht had gegeven. De familie was van gewone adel, maar onderscheidde zich door ambitie en machtswellust. Haar devies was: “Wat je niet kan veroveren door oorlog, verwerf het door huwelijk”. Ondertussen had de familie von Habsburg zichzelf ook een narcistische waan aangepraat, waarin ze zichzelf voorname adellijke wortels tot in de Romeinse Oudheid toedichtte. De strategie bleek te werken, want 400 jaar later, in 1440 kon Frederick III zich tot Keizer van het Heilige Roomse Rijk laten kronen. Vanaf nu was de persoonlijke geschiedenis van de familie “von Habsburg” en die van het door Karel de Grote in 800 uitgeroepen “Heilige Roomse Rijk”, één-en-dezelfde. Het doel van Frederick en van zijn zoon Maximiliaan was echter niet alleen het herstel van het rijk van Karel de Grote, maar wel dat van het katholieke Laat-Romeinse rijk van Constantijn en Theodosius. En daarom moest ook Frankrijk erbij.

Met Margaretha als toekomstige koningin van Frankrijk, en met zijn zoon Filips als Hertog van Bourgondië, leek Maximiliaans huwelijk met Anne de Bretagne de zaak wel te klaren, weze het niet dat Anne de Beaujeu, opvoedster van Margaretha, naar de Paus schreef om het huwelijk van Anne en Maximiliaan ongeldig te laten verklaren. Daarna moest haar jongere broer Charles, verloofd met Margaretha,  trouwen met diezelfde Anne de Bretagne, zijn tot-voor-kort-schoonmoeder. Dat huwelijk ging niet vanzelf. Eerst werd Bretagne militair belegerd tot de 14-jarige Anne toestemde in het huwelijk (14 jaar toen was de meerderjarigheidsgrens). Ten aanzien van enkele hoge edellieden moest ze zich daarna ontkleden en naakt rondwandelen om na te gaan of ze wel gezond en goed genoeg gevormd was, zonder mankementen, en dan, na de voltrekking van de gebruikelijke ceremonieën, moest ze haar eerste huwelijksnacht met Charles doorbrengen onder het waakzame oog van zes notabelen van Rennes, om er zeker van te zijn dat het huwelijk “geconsummeerd” en dus “geldig” was. Vanaf nu was Anne Koningin van Frankrijk, maar ze is haar schoonzus, Anne de Beaujeu, het hele huwelijksgedoe blijven verwijten, wat niet onbegrijpelijk is. 

Margaretha koningin-af, Bretagne toegevoegd, in een latere periode zou ook Bourgondië opnieuw onder Frans bewind komen, het Oostenrijks inlijvingsplannetje van Maximiliaan was grondig mislukt. Als gevolg van dit stukje politiek biljarten op hoog niveau stond Margaretha terug op straat, en daarna, letterlijk en figuurlijk in Mechelen voor de deur van haar stief-grootmoeder, Margaretha van York, die haar liefdevol en hartelijk ontving. Ze vond in de 13-jarige Margaretha een welopgevoede tiener (of jonge vrouw ?).

Echter, Maximiliaan gaf zijn Franse invasie-plannen niet zo maar op. Bij wijze van plan-B zocht hij contact met het Spaanse Hof en arrangeerde een dubbel-huwelijk voor zijn zoon Filips en zijn dochter Margaretha met een Spaanse koninklijke echtgeno(o)t(e). Dit huwelijk werd in 1497 in afwezigheid van de tegenpartij voltrokken te Lier en beëdigd te Mechelen, waarna broer en zus naar Spanje reisden. Margaretha overleefde de trip nauwelijks vanwege een zware storm, kwam (toch) ter plaatse, trouwde, werd zwanger, kreeg een miskraam, en haar nieuwe echtgenoot stierf kort erna. Margaretha was een tweede maal “terug naar af”.

Maximiliaan trachtte dan een internationale militaire alliantie op de been te brengen tegen Frankrijk, maar ook dit mislukte. Het advies volgend van zijn raadsheer en vertrouweling Frans van Busleyden, die  Frankrijk welgezind was, verzette zijn zoon Filips, Hertog van Bourgondië, zich fel tegen zijn vaders scenario. Filips wou vrede met Frankrijk, en zulks is ook altijd de beleidslijn van Margaretha geweest. 

Ondertussen is Maximiliaan, na de dood van zijn vader Frederick, volledig Keizer geworden van Het Heilig Roomse Rijk, en als derde poging arrangeert hij in 1501 een huwelijk tussen Margaretha en Philibert de Savoie. Desondanks wordt hun huwelijk een echt liefdeshuwelijk. Margaretha en Philibert kenden elkaar al, ze waren samen opgevoed door Anne de Beaujeu. Philibert’s moeder was van “de Bourbon”, een adellijk huis nauw verwant aan het Bourgondische, Philibert was zelfs een achterneef van Margaretha waardoor er een bijzondere toestemming nodig was om het huwelijk te kunnen voltrekken.  

Hij gaat graag op jacht, zij zet de bestuurszaken op orde, ze beminnen elkaar, al blijft het koppel kinderloos. Het lijkt allemaal goed te lopen, maar op een dag vertrekt Philibert grieperig en tegen Margaretha’s advies op jacht. Hij komt bezweet terug, vat kou, krijgt een longvliesontsteking en ook hij sterft. Margaretha ging door het lint van verdriet, sprong door het raam, maar kon gered worden. Diep in rouw, knipt ze haar lange blonde haren en zweert nooit nog te zullen huwen. Ze droeg voortaan een weduwe-kap. Alsof dat alles nog niet genoeg was, sterft twee jaar later haar broer Filips, mogelijk, net als zijn vertrouweling Frans van Busleyden, vermoord door vergiftiging. Of dat is toch wat vele tijdsgenoten dachten. 

Margaretha wordt nu Hertogin van Bourgondië, en, na wat tegenwerking overwonnen te hebben, Landvoogdes van de Nederlanden. 

We zijn nu 1509, en het is deze Margaretha die de aandacht gevraagd wordt door een zes jaar jongere, briljante jonge man, lesgever aan de universiteit van Dôle, een stad in Noord-Bourgondië. Zijn naam is Cornelius Agrippa.

-> Ga verder naar het volgende deel